نظریه های جامعه شناسی

فرهنگ اسلامي به وساطت جنگهاي صليبي و تجارت پردامنه، بر فرهنگ اروپايي اثر گذاشت. جامعه هاي اروپايي در آن زمان سخت بي آرام بودند و اين بي آرامي آنها را به تلاشهاي شديد انگيخته و آماده تطوراتي بيسابقه کرده بود. اين وضع سبب شد که اروپاييان از جنگهاي صليبي استقبال کنند و بزودي فرهنگ اسلامي را فراگيرند و با شوري بيش از پيش با سنتهاي خود در افتند و راه را براي انقلاب و تجدد اجتماعي هموار سازند. جنگهاي صليبي نه تنها بر تحرک جامعه هاي اروپايي افزود، بلکه تطورات جامعه هاي اسلامي را هم تسريع کرد. در نتيجه، مدتها جامعه هاي غربي و شرقي به پريشاني افتادند و بازسازي زندگي اجتماعي اذهان را به خود مشغول داشت، پس هم در ميان اروپاييان و هم در بين مسلمين فرزانگاني مستغرق اوضاع اجتماعي شدند و براي رفع پريشاني اجتماعي چاره جستند. يکي از اينان، حکيم اجتماعي اسلامي، ابن خلدون بود. ابن خلدون تاريخ را پويشي طبيعي و داراي قوانين خاص شمرد. تاريخ سيري دوري دارد. ابن خلدون بسياري از مسائل اجتماعي مانند مهاجرت و ستيزه و ايدئولوژي و تحرک ذهني و تفاوت شهر و روستا و عوامل اقتصادي و طبيعي را مورد توجه قرار داد و از عصر خود بسيار پيش افتاد. در اروپا نيز محققان اجتماعي بزرگي چون دوبوا و مارسيگ ليو به وجود آمدند و پايه نظريه هاي قرنهاي بعد را نهادند. اينان خواستار حذف اقتدارات اجتماعي کليسا و تقويت دولت شدند. در نتيجه تحولات عملي و نظري جامعه، و اختلافات داخلي کليسا. بخشي از اقتدارات پاپ به شورايي عالي واگذار گرديد و مردم منشأ قدرت کليسا به شمار رفتند. کساني چون نيکولائوس کوسانوس،< اصل حاکميت مردم بر کليسا را به حوزه دولت کشيدند و رضايت مردم را شالوده قدرت سياسي دولت دانستند.
منبع:کتاب تاريخ انديشه اي اجتماعي از جامعه ي ابتدايي تا جامعه ي جديد-جلد اول